Kutadgu Bilig: İyilik Etmenin Medhini Ve Faydalarını Söyler

İyilik Etmenin Medhini Ve Faydalarını Söyler

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
IX	Edgülük Kılmak Ögdisin Asığlıkin Ayur	İyilik Etmenin Medhini Ve Faydalarını Söyler
230	Kalı bolsa elgiŋ bodunka uzun, kamuğ edgülük kıl kılınçın sözün	Eğer halkı idare edecek bir duruma gelirsen, işle ve sözle her vakit iyilik et.
231	Yegitlik kaçar ol tiriglik uçar, bu tüş teg ajundın özüŋ terk keçer	Gençlik kaçar ve hayat uçar; bu rüya gibi dünyadan kendin çabuk göçersin.
232	Tiriglikni mün kıl asığ edgülük, yarın bolğa edgü yegü kedgülük	Hayatı sermâye yap, bunun faizi iyiliktir; bu sana yarın için iyi yiyecek ve giyecek temin eder.
233	Negü ter eşitgil kişi edgüsi, yorıp tın tokığlı âhır ölgüsi	Dinle, insanların iyisi ne der; yürüyen ve nefes alanların hepsi sonunda ölecektir.
234	Ajunda ne yaŋlığ eren tuğdı kör, bir ança yorıdı yana öldi kör	Dünyaya nice erler geldi, düşün; bir müddet ömür sürdükten sonra, yine göçüp gittiler.
235	Kerek beg kerek kul ne edgü isiz, özi öldi erse atı kaldı iz	Gerek bey, gerek kul, iyi veya kötü; kendileri öldü, fakat onların nişanı olarak, yalnız adları kaldı.
236	Saŋa teg, di emdi kezigçe orun, kamuğ edgülük kıl sen edgü burun	Şimdi bu yere sâhıp olmak sırası sana gelmiştir; sen her keşten iyi ol ve hep iyilik yapmağa çalış.
237	Tirig ölgü âhır töşeŋü yerig, kişi ölse edgün kör atı tirig	Her yaşayan er-geç ölecek ve toprağa düşecektir; insan iyi nâm ile ölürse, adı yaşar.
238	İki törlüg at ol bu tilde yorır, bir edgü bir isiz ajunda kalır	İnsanların dillerden düşmeyen iki türlü adı vardır : biri — ıyı, biri — kötü; bunlardan biri dünyada kalır.
239	İsizke söküş edgü ögdi bulur, özüŋke baka kör kayusın kolur	Kötü söğülür, iyi öğülür; iyice dikkat et, canın hangisini ister.
240	Özüŋ edgü bolsa atıŋ ögdilig, kalı bolsa isiz söküş ây silig	Ey temiz kimse, iyi olursan, adını öğerek anarlar; eğer kötü olursan, seni söğerek yad ederler.
241	Söküşlüg nelük boldı zahhâk otun, nelük ögdi buldı feridûn kutun	Küstah Dahhâk neden söğüldü de, Feridun neden medhe ve ikbâle kavuştu.
242	Biri edgü erdi anı ögdiler, biri isiz erdi anı söktiler	Biri— iyi ıdı, onu öğdüler; biri ise— kötü idi, ona söğdüler.
243	İsizmü saŋa yeg azu edgümü, söküşmü kolur sen azu ögdimü	Kötü mü senin için daha ıyı, yoksa iyi mi, söğülmek mı istersin, yoksa öğülmek mi.
244	Kayusın tilese üdürgil birin, isiz edgü bolsa ökünme yarın	Hangisini canın isterse, birini seç; neticesi iyi veya kötü çıkarsa, bundan da peşiman olma.
245	Muŋar meŋzetür söz sınamış kişi, sınamış kişi bildi el kün işi	Tecrübeli insanın sözü buna benzer; tecrübeli insan elin-günün işini bilir.
246	Kişi edgü atın kör, alkış bulur, atıkmış isiz ölse karğış bulur	Bak, insan iyi adı ile alkışlanır; adı kötüye çıkmış kimse ölünce beddua alır.
247	Neçe me sınadım isiz kılğuçı, kite bardı künde üzüldi küçi	Kötülük yapanı kaç defa tecrübe ettim; takati her gün bir az daha azaldı, sonunda da takatten düştü.
248	Neçe kördüm erse isizler işi, ozu bolmadı ay biliglig kişi	Ey bilgili adam, kaç defa gördüm : kötülerin işi hiç bir zaman ileri gidemedi.
249	İsizlik ot ol ot küyürgen bolur, yolında keçig yok öyülgen ütülgen] bolur	Kötülük — âteştir, ateş ise, yakıcıdır; onun yolunda geçilebilecek bir geçit yoktur.
250	Körü tursa bizde oza barğuçı, kara tut ya begler ajun tutğuçı	Bizden önce göçenlere dikkar edersen, ister halktan , ister dünyayı elinden tutan beylerden olsun,
251	Bularda kayu buldı erse bilig, olar urmış üd kün ajunka elig	Bunlardan hangileri bilgiyi buldu ise, onlar zamaneye ve dünyaya hâkim olmuşlardır.
252	Bilig kimde erse ajun begleri, törü edgü urmış kişi yegleri	Dünya beylerinden hangileri bilgili olmuş ise, iyi nizam koyanlar ve iyilikte ileri gelenler onlar olmuştur.
253	Bu kün me kim edgü atansa kişi, olar boldı aşnu ol edgü başı	Bugün de kimler iyilik ile şöhret kazanmışlarsa, iyilerin başında en önce onlar gelir.
254	Bügü beg kim erse biligke yakın, biliglig kişig kılmış özke yakın	Kim hakîm ve bilgili bir bey olmuş ise, o bilgili insanları kendisine yaklaştırmıştır.
255	Elig urmış işke bakıp işlemiş, bilig işke tutmış bodun başlamış	O eline aldığı her işi dikkatle yapmış ve bilginin gösterdiği yolda yürüyerek, halkı idare etmiştir.
256	Elin itmiş ötrü bayumış kara, kara baylıkın kılmış özke tura	Memleketini tanzim etmiş ve halkı zengin olmuş; halkın zenginliğini kendisine kalkan yapmıştır.
257	Atı edgü bolmış atanmış akı, akı ölse atı tirig tep okı	İyi ad kazanmış, cömertlik ile şöhret bulmuştur; bil ki, cömert insan ölse bile, onun adı yaşar.
258	Ölürin bilip kılmış özke itig, bitip kodmış atın tirigke bitig	Öleceğini bilerek, kendisi için hazırlık yapmış, adını kitaplara geçirerek, yaşayanlara bırakmıştır.
259	Bu kün kim okısa olarığ bilir, aŋar ötkünür andın edgü kelir	Bugün bu kitapları kim okursa, onları tanır; onlara benzemeğe çalışır ve bundan kendisine iyilik gelir.
260	Negü bar ajunda biligde küsüş, biligsiz tese erke körksüz söküş	Dünyada bilgiden daha aziz ne var; bilgisiz olduğunun söylenmesi, insan için ağır bir hakarettir.
261	Negü ter eşitgil biliglig kişi, ajunda sınayu yetilmiş yaşı	Bilgili ve dünyada tecrübe ile ömrünü geçirmiş olan insan ne der dinle.
262	Biligsizke törde orun bolsa kör, bu tör elke sandı ilig buldı tör	Bilgisiz baş-köşede yer bulursa, baş-köşe — eşik ve eşik — baş-köşe sayılır.
263	Kalı bilgeke tegse elde orun, ol el boldı törde takı ked burun	Eğer bir âlime eşikte bir yer isabet ederse, o eşik baş-köşeden daha iyi ve yüksek olur.
264	Biligke-turur bu ağırlık kamuğ, ajunka kerek tör kerek el kapuğ	Bütün bu saygı bilgi içindir; dünyada yeri ister baş-köşe, ister eşik olsun.
265	İki törlüg ol kör bu aslı kişi, biri beg biri bilge yalŋuk başı	Bak, iki türlü asîl insan vardır : biri — bey, biri — âlim; bunlar insanların başıdır.
266	Anıŋda naru barça yılkı sanı, tilese munı tut tilese anı	Bunlardan başkalarının hepsini hayvan sürüsü say; hangi tarafı istersen o tarafı tut.
267	Sen emdi kayu sen maŋa ay aça, ikide biri bol üçünçte kaça	Sen şimdi hangisisin, bana bunu açık söyle; bu ikisinden biri ol, üçüncüden kaç.
268	Kılıç aldı biri bodunuğ tüzer, kalem aldı biri yorık yol süzer	Biri eline kılıç aldı, halkı itaat altında tutar; biri eline kalem aldı, doğru yolu bulup-gösterir.
269	Olardın kalu keldi edgü törü, kumaru-turur tegse koprur örü	İyi nizam, onlardan kalageldi; bu bir mirastır; kimin eline geçerse, onu yükseltir.
270	Ölügdin tirigke kumaru söz ol, kumaru sözüg tutsa asğı yüz ol	Ölüden diriye kalan miras sözdür; miras kalan sözü tutmanın yüzlerce faydası vardır.
271	Biligsiz karağu-turur belgülüg, ây közsüz karağu bilig al ülüg	Bilgisiz, muhakkak ki, kördür; ey gözsüz kör, bilgiden hisseni al.
272	Kişi körki söz ol bu söz ök telim, yorı edgü sözlüg kişig ög tilim	İnsanın süsü — sözdür; bu söz de çok çeşitlidir; haydi, ey dilim, iyi sözlü insanı öğ.
273	Mesel keldi türkçe muŋar meŋzetür, anı sözledim men munu yaŋzatur	Buna benzer türkçe bir ata-sözü vardır; işte onu söylüyorum, şöyle der.
274	Ukuş körki til ol bu til körki söz, kişi körki yüz ol bu yüz körki köz	Akıl süsü — dil, dil süsü — sözdür; insanın süsü — yüz, yüzün süsü — gözdür.
275	Tili birle yalŋuk sözi sözlenür, sözi yakşı bolsa yüzi suvlanur	İnsan sözünü dili ile söyler; sözü iyi olursa, yüzü parlar.
276	Körü barsa emdi bu türk begleri, ajun beglerinde bular yegleri	Eğer dikkat edersen, görürsün ki, dünya beyleri arasında en iyileri Türk beyleridir.
277	Bu türk beglerinde atı belgülüg, toŋa alp er erdi kutı belgülüg	Bu türk beyleri arasında adı meşhur ve ikbâli ayan-beyan olanı Tonga Alp-Er idi.
278	Bedük bilgi birle üküş erdemi, biliglig ukuşluğ bodun ködrümi	O yüksek bilgiye ve çok faziletlere sahip idi; bilgili, anlayışlı ve halkın seçkini idi.
279	Ne üdrüm ne ködrüm ne ersig eren, ajunda tetig er yedi bu cihân	Ne seçkin, ne yüksek, ne yiğit adam idi; zâten âlemde ferasetli insan bu dünyaya hâkim olur.
280	Tejikler ayur anı efrasiyâb, bu efrasiyâb tuttı eller talap	iranlılar ona Efrâsiyâb derler; bu Efrâsiyâb akınlar salıp, ülkeler zaptetmiştir.
281	İdi artuk erdem kerek ög bilig, ajun tutğuka ötrü sunsa elig	Dünyaya hâkim olmak ve onu idare etmek için, pek çok fazilet, akıl ve bilgi lâzımdır.
282	Tejikler bitigde bitimiş munı, bitigde yok erse kim ukğay anı	iranlılar bunu kitaba geçirmişlerdir; kitapta olmasa idi, onu kim tanırdı.
283	İdi yakşı aymış azığlığ kür er, azığlığ eren berk tügünler yazar	Cesur ve yiğit er çok yerinde söylemiş; cesur insan sıkı düğümler çözer.
284	Miŋ erdem kerek bu cihân tutğuka, kür arslan kerek bu kulan basğuka	Bu cihana hâkim olmak için, bin türlü fazîlet gerek; yaban eşeğini alt etmek için, arslan olmak gerek.
285	Ajunçıka erdem kerek miŋ tümen, anın tutsa el kün kiterse tuman	Dünyaya hâkim olana binlerce fazîlet lâzımdır; o bunlar ile eli-günü idare eder ve sisleri dağıtır.
286	Kılıç ursa bıçsa yağı boynını, törü birle tüzse eli bodnını	O bunlar ile kılıç çalar ve düşmanın boynunu keser; memleketi ve halkını kanun yolu ile nizam altında bulundurur.