Kutadgu Bilig
Hükümdar Kün-Toğdı Ay-Toldı'ya Adalet Vasfını Söyler
Eski Türkçe aslı Günümüze aktarımı
XVII Küntoğdı İlig Aytoldıka Adil Sıfatın Ayur Hükümdar Kün-Toğdı Ay-Toldı'ya Adalet Vasfını Söyler
765 İlig bir kün oldrup özi yalŋuzun,  evin kıldı hâli irikti özün Bir gün hükümdarın çok canı sıkıldı; halvet emri verip, yalnız başına kaldı.
766 Okıdı kör ay toldıka kıldı yol,  bu ay toldı kirdi kavuşturdı kol Ay-Toldı'yi huzuruna çağırttı; Ay-Toldı gu-di ve ellerini kavuşturdu.
767 İlig ötrü turdı adakın örü,  ilig sözlemedi bir ança turu Hükümdarın karşısında ayakta durdu; hükümdar ona bir müddet hiç bir şey söylemedi.
768 Bakıp kördi ilig közin imledi,  işâret bile kelgil oldur tedi Sonra başını kaldırıp, ona baktı ve gözü ile, — Gel, otur ! — diye işaret etti.
769 Bu ay toldı oldurdı akru amul,  közin yerke tikti yaruttı köŋül Ay-Toldı gözlerini yere dikmiş ve içi müsterih bir hâlde, yavaşça ve sükûnetle oturdu.
770 İligke baka kördi yaşru közin,  kaşı közi tügmiş açıtmış yüzin Göz ucu ile gizlice hükümdara baktı; o kaşını çatmış ve yüzünü buruşturmuş idi.
771 Kümüş kürsi urmış öze oldurur,  bu kürsi adakı üç adrı-turur Bir gümüş taht üzerine oturmuştu; bu tahtın birbirine bağlanmamış üç ayağı vardı.
772 Bedük bir biçekig eligde tutar,  solındın urâğûn oŋındın şeker Elinde büyük bir bıçak tutuyordu; solunda bir acı-ot ve sağında şeker bulunuyordu.
773 Anı kördi erse bu ay toldı çın,  katığ korktı özke kodı aldı tın Bunu görünce, Ay-Toldı, gerçekten, çok korktu ve nefesi kesildi.
İlig suali Aytoldıka HÜKÜMDARIN AY-TOLDI'YA SUÂLİ
774 Bir ança turup baş kötürdi ilig,  bu ay toldıka aydı tepret tilig Bir müddet durduktan sonra, hükümdar başını kaldırdı ve Ay-Toldı'ya dedi : —
775 Nelük sözlemez sen ağın teg bolup,  meni munda yalŋuz bu yaŋlığ bulup Beni burada tek başınma ve bu hâlde görünce, neye dilsiz gibi susuyorsun.
Aytoldı cevabı İligke AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDARA CEVABI
776 Bu ay toldı aydı ay ilig kutı,  meniŋ sözlegüke özüm yok şatı Ay-Toldı cevap verdi : — Ey devletli hükümdar, benim konuşmağa cesaretim yok.
777 Adınsığ körür-men bu kün kılk itig,  aŋar eymenür-men ay bilge tetig Bugün sende başka bir hâl görüyorum, onun için çekiniyorum, ey zeki, âlım insan.
778 Karaka bilig berdi bilgi açuk,  buşar üdte beglerke barma yağuk Bilgisi her keşçe müsellem olan âlim halka şunu bildirmiştir: kızdıkları zaman beylere yaklaşma.
779 Takı yakşı aymış biliglig bügü,  buşar üdte begler bolur ot ağu Bilgili hakîm daha iyi söylemiş; beyler hiddetlendikleri zaman âteş ve zehir gibi olurlar.
780 Kalı bolsa begler buşup övkelig,  yakın turma anda ay kılkı silig Eğer beyler hiddetlenir ve öfkeli olurlar ise, ey halîm, selîm insan, onlara yakın durma.
781 Buşar bolsa begler kelip övkesi,  yırak turğıl anda tegürgey yası Beyler öfkeleri tutup, hiddetlenirlerse, onlardan uzak dur; yoksa zararları dokunur.
782 Muŋar meŋzetü keldi emdi bu söz,  köŋülke alınğıl küdezgil ked öz Buna benzer şöyle bir söz vardır, bunu hatırında tut ve kendini iyi gözet.
783 Buşar üdte beglerke barma yağuk,  kalı bardıŋ erse uçuzluk anuk Hiddetlendikleri zaman beylere yaklaşma; eğer yaklaşırsan, gözden düştüğün gündür.
784 Kür arslanka okşar bu begler özi,  buşursa keser baş ay bilgi yaruk Beyler arslana benzerler; hiddetlendirirsen, başını koparırlar, ey parlak bilgili.
İlig suali Aytoldıka HÜKÜMDARIN AY-TOLDI'YA SUÂLİ
785 İlig aydı keldür maŋa ay sözüg,  negüni taŋırkadı emdi özüŋ Hükümdar dedi : — Bana söyle, bakayım, şimdi neye hayret ettin.
Aytoldı cevabı İligke AY-TOLDI'NIN HÜKÜMDARA CEVÂBI
786 Bu ay toldı aydı taŋım bu meniŋ,  kümüş kürsi ornuŋ ne ol bu seniŋ Ay-Toldı dedi : — Ben şuna hayret ediyorum; bu senin oturduğun gümüş taht ne oluyor.
787 Bu oldruğ ne kürsi yeri ol saŋa,  bu mani ukayın ayu ber maŋa Bu oturduğun ne biçim bir tahttır; bunun mânasını anlayayım, bana söyle.
788 İkinçi eligde ne ol bu biçek,  munı ma özüm yetrü bilgü kerek İkincisi — elindeki bu bıçak nedir; benim bunu da iyice bilmem lâzım.
789 Üçünçi oŋuŋdın negü ol şeker,  soluŋdın urâğûn ne ol bu saŋar Üçüncüsü — niçin sağında şeker var, solundaki bu acı-ot nedir.
790 Baka kördüm erse özüŋ övkelig,  munı kördüm erse yitürdüm bilig Sana bakınca, öfkeli olduğunu gördüm; bunları görünce de, ne diyeceğimi şarşırdım.
791 Bu yaŋlığ körüp bu özüm eymenip,  ötüg ötnümez-men tilimni yazıp Bu hâli görünce, korkudan, ağzımı açıp, bir söz söyleyemedim.