Kutadgu Bilig
Ay-Toldı'nın Oğlu Öğdülmiş'e Öğüt Verdiğini Söyler
Eski Türkçe aslı Günümüze aktarımı
XXII Aytoldı Oğlı Öğdülmişke Ötlemişin Ayur Ay-Toldı'nın Oğlu Öğdülmiş'e Öğüt Verdiğini Söyler
1278 Köŋül til köni tut bayatka tapın,  usanma yarınlık işiŋni itin Gönlünü ve dilini doğru tut, Tanrı'ya kulluk et; gafil olma, yarınki işini şimdiden düzene koy.
1279 Kamuğ edgü isiz bayat hükmi bil,  bayatka ınanğıl anıŋ tapğı kıl Her türlü iyiliği ve kötülüğü Tanrı hükmü bil; Tanrıya inan ve ona kulluk et.
1280 Negü kim kerekiŋ anıŋdın tile,  anıŋda adın yok saŋa küç bile Neye ihtiyacın varsa, ondan dile; bil ki sana yardım edecek ondan başka bir kuvvet yoktur.
1281 Ağır tut negü erse yarlığların,  ağır kılğa teŋri bu kün hem yarın Onun bütün emirlerine itaat et, Tanrı seni bugün de yarın da aziz eder.
1282 Yorıkıŋ köni tut yaŋılma özüŋ,  köŋül til kiçig tut bedütme sözüg Tavır ve hareketin doğru olsun, doğru yoldan sapma, alçak gönüllü ol, tevazu ile söz söyle, büyük söz söyleme.
1283 Tirildim bir ança barır-men sakın,  negü kıldı dünyâ maŋa kör bakın Ben bu dünyada bir müddet yaşadım, şimdi gidiyorum; düşün, iyice bak, dünya bana ne yaptı, gör.
1284 Özüŋ otka atma bu dünyâ üçün,  kişi neŋin alma küçeme küçün Bu dünya için kendini ateşe atma; başkasının malını alma, kimseye zulüm etme.
1285 Tire bildi bu öz yeyü bilmedi,  künüm keçti öknüp asığ kılmadı Ben toplamasını bildim, fakat yemesini bilemedim; günüm geçti, son peşimanlık da fayda etmedi.
1286 Saŋa kaldı mâlım maŋa boldı yük,  erej birle yep yat sevinç birle bök /şük/ Malım sana kaldı, bana ancak yük oldu; huzur içinde yemekte devam et, güle-güle kullan.
1287 Tuta bilse tap bu tirilmiş neŋiŋ,  ikigün ajunda kızartğay eŋiŋ Bu toplanmış olan mal, tutmasını bilirsen, sana kâfidir; her iki dünyada yüzünü güldürür.
1288 Tuta bilmese sen adın munça neŋ,  saŋa yetmegey kör sarığ kılğa eŋ Tutmasını bilmezsen, bir bu kadar mal daha olsa, sana yetmez; görürsün, yüzünü sarartır.
1289 Köni bol bütünlük bile tut kılınç,  könilik içinde-turur bu sevinç Doğru ol, dürüst hareket et; doğruluk insanı mes'ûd eder.
1290 Negü ter eşit bu köni kılklığ er,  bu iki ajunuğ köni kılklığ yer Hareketi doğru olan insan ne der, dinle; doğru insan her iki dünyayı kazanır.
1291 Erejlig tilese kişi öz künin,  könilik içinde tilegü emin însan gününün .mes'ûd geçmesini isterse, bunun çâresini doğrulukta aramalıdır.
1292 Özüŋ bay bolayın tese belgülüg,  könilikte buldı bu baylar ülüg Sen muhakkak zengin olmak istersen, bil ki, asıl zenginler kısmeti doğrulukta bulmuşlardır.
1293 Bedüklük tilese bodunka uluğ,  ödürke açuk tut könilik yoluğ Büyük ve halka baş olmak istersen, doğru yoldan şaşma.
1294 Oŋay bolsa yalŋuk kılınçı köni,  ikigün ajunda yaruyur küni însan uslu-başlı, tavrı ve hareketi doğru olursa, her iki dünyada güneşi parlar.
1295 Yana aydı ay toldı oğlum eşit,  özüŋ edgü birle tamudın köşit Ay-Toldı devamla:— Oğlum, dinle; cehennem azabına karşı iyiliği kendine siper edin — dedi —
1296 Kamuğ edgülük kıl isizdin yıra,  kamuğ edgü kelgey sen oldur tur a Dâima iyilik yap, kötülükten uzak dur; ister otur-ister kalk, bundan sana hep iyilik gelir.
1297 İsiz işke yakma saŋa kılğa kor,  isizlik yılan ol seni tikge kör Kötü arkadaşa yaklaşma, sana zarar getirir; kötülük yılandır, dikkat et, seni sokar.
1298 İki yüzlüg erke sözüg sözleme,  yadılğay sözüg sır açılğay yeme İki yüzlü adama sır verme; sözün yayılır, sırrın ortaya çıkar.
1299 Eviŋke yağutma uşakçı kişig,  bütün ilke yadğay körüp bilmişig Dedi-kodu yapanları evine yaklaştırma, görüp-öğrendiklerini bütün halka yayarlar.
1300 Sınamış bütülmiş kişig tut katığ,  saŋa teggey andın tümen miŋ tatığ Tecrübe edilmiş ve güvenilir insana iyice yapış; böyle insandan sen zevk duyarsın.
1301 Sözüg barça tıŋla yeme bütme terk,  köŋül sırrı açma katığ kizle berk Her sözü dinle, fakat hemen inanma; gönül sırrını açma, onu sımsıkı sakla.
1302 Kişig tepsemegil yeme içme soŋ,  bu iki kılınçlığ bulur tutçı muŋ Başkasını kıskanma, çok fazla yiyip-içme; bu iki işi yapan insanın başı derdden kurtulmaz.
1303 Tişig boşlağ ıdma yapa tut kapuğ,  tişidin tegir erke teŋsiz kamuğ Kadını başı-boş bırakma, kapıyı kapalı tut; insana her türlü uygunsuzluk kadından gelir.
1304 Yatığ evke ıdma çıkarma tişig,  katılmazda aşnu sınağıl kişig Yabancıyı eve sokma, kadım çıkarma; içli-dışlı olmadan önce, insanı tecrübe et.
1305 Kılınç edgü tut neŋke kadğurmağıl,  kılınç edgü bolsa kelir neŋ tegil İyi hareket et, mal için kaygılanma; iyi hareket edersen, mal kendiliğinden gelir.
1306 Muŋar meŋzer emdi bu sözni eşit,  bu söz işke tutğıl özüŋke iş et Şimdi buna uygun şu sözü dinle; onu dâima aklında tut ve ona göre hareket et.
1307 Nerek neŋ kişike kerek edgü yaŋ,  kerek bolsa bulğay kamuğ edgü neŋ İnsana mal neye lâzım, lâzım olan iyi huydur; böyle olan insan, gerekirse, bütün iyi şeyleri elde eder.
1308 İsizke negülük kerek neŋ tavar,  neçe kirse bolğay çığay birle teŋ Mal ve servet kötünün ne işine yarar; ne kadar mal elde ederse-etsin, o fakir ile birdir.
1309 Uvutsuz kişidin yırak tur teze,  meniŋdin miŋ alkış uvutluğ öze Hayasız adamdan kaç, uzak dur; haya sahibine benden binlerce selâm.
1310 Kamuğ işte ivme serin öz buka,  serimlig kişiler tegir ârzûka Hiç bir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı insanlar arzularına erişirler.
1311 Kayu işte bolsa yorık utru tut,  yorık utru tutsa saŋa örge kut Hangi iş olursa-olsun, sen onu tatlı dille karşıla; her işte tatlı dil kullanırsan, saadet sana bağlanır.
1312 Tiliŋni küdezgil közüŋni küdez,  boğuzuŋ küdezgil halâl yegil az Dilini ve gözünü gözet, boğazına dikkat et; az ye, fakat halâl ye.
1313 Bodun munka bolsa yırak tur seçe,  kara bulğakıŋa katılma kaç a Halk serkeşlik ederse, ondan uzak dur; avamın kargaşalığına karışma, ondan kaç.
1314 Tiliŋde yorımasu begler sözi,  meger edgülükte adın ay kozı Ey kuzum, iyilikten başka bir maksatla, ancak beylerin kullanabileceği sözleri ağzına alma.
1315 Kişi yası kolma özüŋ kılma yas,  neçe edgülük kıl havâ ârzû bas Başkasının zararını isteme, kendin de zarar verme; hep iyilik yap, kendi hava ve hevesine hâkim ol.
1316 Kayu işke kirse çıkışıŋnı kör,  çıkış körmese iş bolur erke kor Hangi işe girersen, önce sonunu düşün; sonu düşünülmeyen işler insana zarar getirir.
1317 Kalı kelse övkeŋ katığlan serin,  serimlig kişiniŋ sevinçi yarın Eğer öfkelenirsen, kendini tut, sabırlı ol; sabırlı insan sonunda sevince kavuşur.
1318 Negü ter eşitgil seriŋen kişi,  serinse iter er buzulmış işi Sabreden insan ne der, dinle; insan sabrederse, bozulmuş olan işler düzelir.
1319 Serinse kişi öz tilekin tapar,  serip turdaçı er ürüŋ kuş tutar İnsan sabrederse, dileğine kavuşur; sabredip-bekleyen avcı ak-kuş tutar.
1320 Kalı tegse emgek ya kadğu sakınç,  serinse kelir ötrü kayra sevinç Eğer zahmet, kaygı veya endişeye düşen kimse sabrederse, kaybettiği huzuru tekrar elde eder.
1321 Apaŋ irse devlet yapulsa kapuğ,  serinse yana işi itlür kamuğ Eğer devlet gider ve kapısı kapanırsa, insan sabfetmeli; onun bütün işleri tekrar yoluna girer.
1322 Seringil serinmek eren kılkı ol,  serinse bulur er mesel kökke yol Sabırlı ol, sabretmek er kişi işidir; insan sabrederse, göğe bile yol bulur.
1323 Ölümüg unıtma anuk tur sakın,  özüŋni unıtma tüp üŋke bakın Ölümü unutma, dâima hazır ol, onu hiç bir zaman hatırından çıkarma; kendini unutma, aslını dâima göz önünde tut.
1324 Kalınka katılsa sen bekle sözüg,  kişiler evinde küdezgil közüŋ Toplantılarda bulunursan, ihtiyatla söz söyle; başkalarının evinde gözüne dikkat et.
1325 Kirişke körü sen çıkış kıl neŋiŋ,  sözüg sözlemegil meger öz teŋiŋ Giderini gelirine göre ayarla; ancak sana yakışacak sözleri sarfet.
1326 Tiliŋde çıkarma bu yalğan sözüg,  bu yalğan sözün er uçuzlar özüŋ Ağzından yalan söz çıkarma; yalan söz ile insan kendi itibârını düşürür.
1327 Kadaş yak yağukka yakınlık ula,  uluğka kiçigke sevüg bol küle Kardeş ve akrabaya yakınlık göster; güler yüzle büyüğün ve küçüğün gönlünü al.
1328 Tuz etmekni keŋ tut kişike yetür,  kişi aybı körse sen açma yetür Tuzu, ekmeği bol tut, başkalarına ikram et; bir kimsenin aybını görürsen, açma, üstünü ört.
1329 Tapuğka erig bol bayatka tapın,  yazuktın yırak tur özüŋni sakın İbâdette gayretli ol, Tanrıya kulluk et; günahtan uzak dur, kendini koru.
1330 Bolu berse devlet küvezlenmegil,  usa edgülük kıl isiz kılmağıl Saadete kavuşursan, kibirlenme; kötülük etme, elinden geldiği kadar iyilik yap.
1331 Avınma bu dünyâka erter barır,  ınanma bu devletka terkin karır Bu dünya ile oyalanma, geçer, gider; bu devlete inanma, çabuk ihtiyarlar.
1332 Tayanma tiriglikke tüş teg keçer,  küvenme kıvı kutka kuş teg uçar Hayata bel bağlama, rüya gibi geçer; boş saadete güvenme, kuş gibi uçar.
1333 Tiriglik yava kılma edgü kılın,  keçer kün içinde kerekiŋ alın Hayatı boşuna geçirme, iyilik yap; geçip-gidenlerden ibret al.
1334 Bor içme fesâdka katılma yıra,  zinâ kılma fâsık atanma kara Şarap içme, fesada karışma, uzak dur; zina yapma, fisk ve fücur ile kara yüzlü olma.
1335 Bu iki kılıktın ıduk kut kaçar,  ol erke çığaylık yolını açar Bu iki hareketten mübarek saadet kaçar, bunlar insana fakirlik yolunu açar.
1336 Negü ter eşitgil sınamış kişi,  sınamış kişiler bilir iş başı Tecrübeli kimse ne der, dinle; tecrübeli insanlar işin aslını bilirler.
1337 Bor içme zinâka katılma hader,  bu iki çığaylık tonını keder Şarap içme, zina etme, kendini koru; ikisi de insana yoksulluk elbisesini giydirir.
1338 Bu bordın kopar miŋ yazukka yürek,  zinâdın kaçar kut yüzüŋke sudar içki insanın bin türlü günâha teşvik eder; saadet zinadan kaçar ve zânînin yüzüne tükürür.
1339 Sözin kesti ay toldı aydı oğul,  unıtma saŋa söz kereki bu ol Ay-Toldı şöyle diyerek, sözünü kesti:— Oğlum, unutma, sana lâzım olan sözler bunlardır.
1340 Tükel sözledim men muŋa bütse sen,  sevinç eksümegey sözüm tutsa sen Her şeyi söyledim; buna inanır ve sözümü tutarsan, dâima mes'ûd olursun.
1341 Saŋa sözledim söz kumaru atı,  unıtma bu sözler köŋülke biti Sana söylediğim sözün adı vasiyettir;'bu sözleri unutma, gönlüne yaz.