Kutadgu Bilig: Beyliğe Lâyık Bir Beyin Nasıl Olması Gerektiğini Söyler

Beyliğe Lâyık Bir Beyin Nasıl Olması Gerektiğini Söyler

	Eski Türkçe aslı	Günümüze aktarımı
XXVIII	Beglikke Sezâ Bolğu Teg Beg Negü Teg Kerekin Ayur	Beyliğe Lâyık Bir Beyin Nasıl Olması Gerektiğini Söyler
1921	İlig aydı emdi ayıtğu sözüm, bu erdi munu emdi aytur özüm	Hükümdar bunun üzerine şöyle dedi : — Sormak istediğim şey işte şudur.
1922	Törütti apa oğlanın bir bayat, uığ bar kiçig bar isiz edgü at	Bir olan Tanrı insan-oğlunu yarattı; bunlar arasında büyük var, küçük var; kötü ve iyi adlı olanları var.
1923	Biliglig biligsiz çığay bar ya bay, ukuşluğ ukuşsuz otun bar ked ay	Bilgili, bilgisiz, fakir ve zengin var; akıllı, akılsız ve küstah var. İyi söyle,
1924	Negü teg kerek beg munı başlasa, çavı barsa atı işin işlese	Beyin nasıl olması gerek ki, o bunların başına geçsin, işini görsün, nâm ve şöhreti dünyaya yayılsın.
1925	İtilse eli hem bayusa bodun, atı edgü bolsa ol erter üdün	Memleketi düzene girsin, halk zenginleşsin; göçtüğü zamanda, iyi nâm bıraksın.
1926	Hazine o urunsa kümüş hem ağı, yağı boynı yençse kiterse çoğı	Gümüş ve sırmalar ile hazinesi dolsun; düşman boyun eğsin ve kargaşalık ortadan kalksın.
1927	Yumıtsa er at bolsa küçlüg elig, yorıtsa törü tüz yetürse bilig	Asker toplansın, kudretli bir ele sahip olsun; yeter bilgi ile memleketi idare etsin.
1928	Çavıksa ajunda yadılsa atı, bedüse küniŋe kötürse kutı	Şöhret kazansın, adı dünyaya yayılsın; günden-güne yükselsin ve saadeti artsın.
1929	Erejin avınsa yese el uzun, bütün cân üzülse yese ol ajun	Huzur içinde ömür sürsün, uzun zaman hükümran olsun; bütün canlar feda olsun, tek o yaşasın.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
1930	Yanut berdi ögdülmiş aydı ilig, idi ters ayıttı maŋa bu bilig	Öğdülmiş cevap verdi ve : — Hükümdar bana çok zor bir şey sordu — dedi —
1931	Bu beglik işin barça begler bilir, törü öŋdı kılk yaŋ olardın kelir	Bu beylik işini hep beyler bilir; kanun ve nizam, örf ve âdet onlardan gelir.
1932	Anasında tuğsa tuğar beglikin, körü ögrenür iş bilür yeglikin	Bey doğarken, beylikle doğar; görerek öğrenir ve böylece işlerin hangisinin daha iyi olduğunu bilir.
1933	Bayat kimke berse bu beglik işi, berür ög köŋül kör ol işke tuşı	Tanrı kime bu beylik işini verirse, ona işi ile mütenâsip akıl ve gönül de verir.
1934	Kimi beg törütmek tilese bayat, berür aşnu kılk yaŋ ukuş yüg kanat	Tanrı kimi bey olarak yaratmak isterse, ona önce münâsip tavır ve hareket ile akıl ve kol kanat verir.
1935	Bu beglik işi boldı begler işi, bu begler işin bildi beglik kişi	Bu beylik işi beylerin işidir; beylerin işini bey olan kimse bilir.
1936	Bu işni ilig mende yegrek bilür, atası beg erdi özi beg-turur	Bu işi hükümdar benden daha iyi bilir; babası bey idi, kendisi de beydir.
	İlig cevabı Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
1937	İlig aydı uktum bu söz barça çın, köni sözlediŋ söz yıpar burdı kin	Hükümdar dedi : — Anladım, bunların hepsi doğrudur; bu sözü doğru söyledin, sözün misk gibi koktu.
1938	Bu iş kılğuçı kılur öz işi, mün erdem biligli körügli kişi	İşi yapan adam kendi vazifesini yapar; bunun kusur veya fazilet olduğunu gören insan takdir eder.
1939	Men iş kılğuçı-men sen iş körgüçi, işig körgüçidin bilür kılğuçı	Ben iş yapan insanım, sen ise, onu gören insansın; yapan adam işinin nasıl olduğunu görenden öğrenir.
1940	Bayat berdi emdi saŋa ög köŋül, ukuş hem bilig birle bolduŋ amul	Şimdi Tanrı sana akıl ve gönül verdi; akıl ve bilgi sayesinde sen işleri sükûnetle ele alıyorsun.
1941	Maŋa ok tapındıŋ kiçigde berü, körü ögrenü bildiŋ edgü törü	Küçüklüğünden beri hep benim hizmetimde bulundun; görüp öğrenerek, iyi kanunlar elde ettin.
1942	Kamuğ işni uktuŋ ma bildiŋ özün, maŋa ma bağırsak sen kılkın sözün	Bütün işleri artık sen anladın ve kavradın; bana da işin ve sözlerinle candan bağlısın.
1943	Bağırsakka aytur kişi öz sözin, bağırsak yuluğlar kişike özin	insan işini kendisine candan bağlı olana danışır; sâdık insan kendisini başkası için feda eder.
1944	Bağırsak üçün sen büter-men saŋa, bağırsaklıkın ay bu sözler maŋa	Bana içten bağlı olduğun için, sana inanıyorum; sözlerime samimiyetle cevap ver.
1945	Negü ter eşitgil bağırsak kişi, bağırsaklık ol kör kişilik başı	Dinle, şefkatli insan ne der; insanl-ığın başı merhamettir.
1946	Bağırsaknı ögdi ukuşluğ üküş, bağırsak kişiler kişike küsüş	Merhametli insanı akıllı çok öğdü; merhametli kimse insan için azizdir.
1947	Bağırsaknı bulsa bağırka urun, maŋa mundağ aydı bilig hem ukuş	Merhametli birini bulursan, bağrına bas; bilgi ve akıl bana böyle dedi.
	Öğdülmiş cevabı İligke	ÖĞDÜLMİŞ'İN HÜKÜMDARA CEVABI
1948	Yanut berdi ögdülmiş aydı ilig, esen inç tirilgil ay üsteŋ elig	Öğdülmiş cevap verdi ve: — Ey hükümdar, ey üstün el, sağ ol ve huzur içinde yaşa — dedi —
1949	Bu beglikke aşnu tüp aslı kerek, atım alp katığ kurç yana toŋ yürek	Beylik için insanın ilk önce asîl soydan gelmesi gerektir; bey cesur, kahraman, kuvvetli ve pek yürekli olmalıdır.
1950	Atası beg erse oğul tuğdı beg, oğul tuğsa beg hem ataları teg	Babası bey ise, oğul bey doğar; o da babaları gibi, bey olur.
1951	Ukuşluğ kerek hem biliglig kerek, akılık kerek hem siliglik kerek	Bey bilgili ve akıllı olmalıdır; cömert ve yumuşak huylu olmak da lâzımdır.
1952	Bilig birle begler bodun başladı, ukuş birle el kün işin işledi	Beyler bilgi ile halka baş oldular ve akıl ile memleket ve halkın işini gördüler.
1953	Beg atı bilig birle bağlığ-turur, bilig lâmı kitse beg atı kalur	Bey adı bilig kelimesi ile ilgilidir; bilig'in lamı giderse, beg adı kalır.
1954	Ked öglüg kerek hem biligli ukuş, biliglig kişiniŋ yağısı üküş	Bey çok akıllı olmalı ve aklın kıymetini bilmelidir; bilgili insanın düşmanı çok olur.
1955	Negü ter eşitgil bilig bilmiş er, başında keçürmiş üküş yilmiş er	Bilgiyi takdir eden, görmüş-geçirmiş ve çok gezmiş insan ne der, dinle.
1956	Biliglig kerek beg ukuşluğ oduğ, aŋar tegmese bir müfâcâ yoduğ	Ansızın bir iftiraya uğramaması için, beyin bilgili, akıllı ve uyanık olması lâzımdır,
1957	Kılınç edgü erdem kerek miŋ tümen, atı edgü bolsa tutunsa boduğ	Adının iyiye çıkması ve boyanın tutması için, iyi tavır ve hareket ile binlerce fazilet lâzımdır.
1958	Apa oğlanı barça açlı bedük, bilig birle boldı kör ödrüm ked ök	Bütün insan-oğullarının menşei büyüktür; seçkinler ise, bilgi ile temayüz etmiştir.
1959	Uruğ edgü bolsa er edgü tuğar, er edgü bolup ötrü törke ağar	Uyruğu iyi ise, insan iyi olarak doğar ve iyi olduğu için baş-köşeye geçer.
1960	Iduk ol bu beglik arığlık tiler, arığlık bile ilde saklık tiler	Bu beylik mukaddestir, temizlik ister; halkın da temiz ve uyanık olması lâzımdır.
1961	Bodunka talusı kerek alp atım, bedük işke ötrü bu bolsa titim	Halk için beyin cesur ve kahraman olması iyidir; büyük işleri ancak bu meziyetler ile karşılamak mümkündür.
1962	Negü ter eşitgil ötüken begi, sınap sözlemiş sözni yetrüp ögi	Tecrübeli, sözünü düşünerek söylemiş olan Ötüken beyi ne der, dinle.
1963	Bodunka begi artuk üdrüm kerek, köŋül til köni kılkı ködrüm kerek	Halk için beyin çok seçkin olması lâzımdır; özü, sözü doğru ve tabiatı güzide olmalıdır.
1964	Biliglig ukuşluğ bodunka talu, akı hem közi tok ne köŋli tolu	Bilgili, akıllı, halka muamelesi iyi, cömert, gözü tok ve gönülü zengin olmalıdır.
1965	Kamuğ edgüke bolsa elgi uzun, uvutluğ silig hem kılınçı tüzün	Her türlü iyiliğe el uzatmalı; haya sahibi, yumuşak huylu ve asil tabiatlı olmalıdır.
1966	Sezâ beg bolur bu bodunka uluğ, munıŋdın kelir ötrü edgü uruğ	Böyle bir bey halka lâyık, büyük bir bey olur ve bu beyden de iyi bir hanedan yetişir.
1967	Bilig birle başlar kişi iş başın, ukuş birle uksa oŋarur işin	insan her işe başlarken, bilgi ile başlar ve akıl ile sona erdirir.
1968	Bodunuğ bilig birle bastı begi, bilig bolmasa işke yakmaz ögi	Bey halkı bilgi ile elinde tutar; bilgisi olmazsa, aklı işe yaramaz.
1969	Yaŋılsa bu begler ay ilig kutı, anıŋ begligi igler itgü otı	Beyler işlerinde yanılırlarsa, ey devletli hükümdar, onların beyliği hastalanmış demektir; tedavi etmelidir.
1970	Bu beglik igiŋe otı ög bilig, ukuş birle emle ay kılkı silig	Beylik hastalığının ilâcı akıl ve bilgidir; ey yumuşak huylu, onu akıl ile tedavi et.
1971	Biliglig ukuşluğ kerek beg tetig, anın kılsa ötrü igiŋe itig	Bey bilgili, akıllı ve zeki olmalıdır; beyliğin hastalığına ancak bunlar ile bir çâre bulunabilir.
1972	Biliglig ukuşluğ bügü ilçi beg, ikigün ajunda bolur ornı yeg	Bilgili, akıllı ve hakîm hükümdarın her iki dünyada da makamı yüksek olur.
1973	İkigün ajunuğ buluğlı kişi, idi kutluğ ol bu tükel kut başı	Her iki dünyayı bulan insan çok mes'ûd olur ve bütün saadetlerin başında bulunur.
1974	Muŋar meŋzetü aydı şâir bu söz, körü barsa mani biligsizke köz	Şâir şu sözü buna benzeterek söylemiştir; dikkat edersen, mânası bilgisiz için gözdür.
1975	Meŋilig kayu ol maŋa ay yora, kişi kutluğı kim kişiler ara	Saadet nedir; bana tarif et; insanlar arasında mes'ûd olan kimdir.
1976	Yese berse dünyâ tirilse kutun, takı bir ajunda bu buldı töre	Kendisi yaşar, başkalarını da yaşatır ve ömrünü saadet içinde geçirirse, böyle bir insan âhirette de baş-köşeyi bulur.
1977	Kılınçı oŋay bolsa kılkı köni, sevinçin keçer kör uş ol beg küni	Tabiatı iyi ve hareketi doğru ise, bak, o beyin hayatı sevinç içinde geçer.
1978	Bayat kimke berse bu edgü kılık, bu edgü kılık birle edgü yorık	Tanrı kime bu iyi tabiatı ve bu iyi tabiat ile birlikte iyi gidişi kısmet ederse,
1979	Anıŋ boldı dünyâ tü nimet bile, tilese özüŋ ye tilese üle	Bu dünya, her türlü nimeti ile birlikte, onun olur; isterse, kendisi kullansın, isterse, başkalarına dağıtsın.
1980	Bayat berse fazlı kulıŋa kutun, bolur kılkı edgü kılınçı bütün	Tanrı kuluna saadet ile fazileti nasîp ederse, onun tabiatı iyi ve hareketi mükemmel olur.
1981	Kılınç edgü erdem kerek miŋ tümen, anın tutsa el kend kötürse tuman	II ve şehirleri idare, sulh ve sükûneti te'min etmek için, hükümdarın iyi tabiat ve binlerce fazilet sahibi olması lâzımdır.
1982	Ne edgü-turur bu kılınç edgüsi, kılınç edgü erke yegü kedgüsi	Bu iyi tabiat ne güzel şeydir; tabiatı iyi olan insanın hayatı da güzeldir.
1983	Bayat kimke berse kılınç arkukı, anı emgetür bu zamane okı	Tanrı kime kötü bir tabiat vermiş ise, bu felek oku ona eziyet çektirir.
1984	Kayu begde bolsa bu arkuk kılınç, işi barça tetrü sevinçi sakınç	Hangi bey kötü bir tabiata sahip olursa, her işi ters gider; sevinç yüzü görmez, dâima keder içinde yaşar.
1985	Sakınuk kerek beg ne kılkı arığ, arığlık tiler tutçı urğı arığ	Bey takva sahibi ve temiz olmalıdır; aslı temiz olan dâima temizlik ister.
1986	Sakınuk kişi köŋli korklık bolur, köŋül korksa begler işig tüz kılur	Takva sahibi, hataya düşmemek için, dâima titiz davranır; böyle titiz hareket eden beyler doğru iş görürler.
1987	Kalı bolmasa beg sakınuk süzük, arığsız bolur barça kılkı üzük	Eğer bey takva sahibi ve temiz kalpli olmazsa, hiç bir vakit temiz ve isabetli hareket edemez.
1988	Örüglük amulluk bolur begke körk, bu beglik işiŋe bu ol bağu örk	Sabır ve sükûnet bey için bir ziynettir; bunlar beyliğin başta gelen meziyetleridir.
1989	Ked ögüg kerek beg oŋarsa işin, bilip başlasa ötrü işler başın	J$e bilerek başlamak ve başarı ile tamamlamak için, beyin çok akıllı olması gerektir.
1990	Bu öglüg kişiler oŋarur işig, yırak tutğu işte bu ögsüz kişig	îşi akıllı insanlar başarırlar; akılsız kimseleri işten uzak tutmalıdır.
1991	Köŋül bolmasa er közi asğı yok, ögi bolmasa er köŋül osğı yok	Gönül olmazsa, insan gözünün faydası yoktur; akıl olmazsa, insan gönülünden layıkı ile istifade edemez.
1992	Negü ter eşitgil ay ilçi başı, örüg ked köŋüllüg sınamış kişi	Ey hükümdar, dinle, sakin, iyi gönüllü ve tecrübeli insan ne der.
1993	Kayu erde bolsa ukuş birle ög, anı er atağıl neçe ögse ög	Hangi insanda akıl ve anlayış varsa, ona insan de, onu ne kadar öğersen öğ.
1994	Ukuş ög bilig kimde bolsa tükel, yavuz erse ked te kiçig erse ög	Akıl, anlayış ve bilgi tam olarak kimde bulunursa, kötü ise, onu iyi, küçük ise, büyük bil.
1995	Ne edgü-turur bu kişike öge, ögi bolsa ötrü atağu öge	însan için akıl ne iyi şeydir; akıllı insanlara müşavir nazarı ile bakmalı.
1996	İveklik beliŋ ol kamuğka yavuz, kalı bolsa begke yüzi boldı boz	Acelecilik her kes için fenadır ve derûnî bir korku neticesidir; eğer bu beyde olursa, onun yüzü kül renkli olur.
1997	İvek kurğu kılkı kılınçı buşı, biligsizke belgü bolur bu işi	Acelecilik, zevzeklik ve hiddetli mizaç — bunlar bilgisizlik alâmetleridir.
1998	İve kılmış işler neçe yeg bolur, ive yese aş suv neçe ig bolur	Acele yapılan işler acı olur; acele yemek-içmek yüzünden hastalık gelir.
1999	Kamuğ iş içinde amulluk üdür, meger tâat erse iviŋü yügür	Her işte sükûneti tercih et; yalnız ibâdette acele et, çabuk davran.
2000	Közi tok kerek hem uvutluğ tüzün, açuk hem yaruk bolsa kılkın sözün	Bey tok gözlü, haya sahibi ve yumuşak tabiatlı olmalı, sözünde ve hareketinde açık ve vazıh davranmalıdır.
2001	Todumsuz bolur ol közi suk kişi, közi sukka yetmez bu dünyâ aşı	Gözü aç adam hiç bir şey ile doymaz; gözü aç olana, bütün dünya nimeti kâfi gelmez.
2002	Bu sukluk ig ol bir otı yok emi, anı emleyümez bu dünyâ kamı	Aç gözlülük, ilâcı ve devası bulunmayan bir hastalıktır; onu, bütün dünya kâhinleri bir araya gelse, yine tedavi edemezler.
2003	Kamuğ aç yese içse âhır todur, közi aç kişi ölse açlık kodur	Bütün açlar yer ve içerlerse, nihayet doyarlar; aç gözlü adamın açlığı ancak ölümle nihayete erer.
2004	Közi suk kişi neŋke bolmaz bu bay, kamuğ dünyâ bulsa âhır suk çığay	Aç gözlü adamı mal doyurmaz; bütün dünyaya sahip olsa bile,o yine dâima aç gözlü ve fakirdir.
2005	Uvutluğ kerek beg kişide talu, uvutluğ kılınçı irilmez tolu	Bey haya sahibi ve insanların seçkini olmalı; haya sahibinin tavır ve hareketi eksilmeyen bir bütündür.
2006	Kimiŋde uvut bolsa kılkı silig, kamuğ tersiz işke tegürmez elig	Haya sahibi kimse yumuşak tabiatlı olur; kendisine yakışmayan hiç bir işe el sürmez.
2007	Bayat kimke berse uvut köz suvı, aŋar berdi devlet tükel yüz suvı	Tanrı kime haya ve iz'ân vermişse, ona devlet ile birlikte bütün şerefleri vermiş demektir.
2008	Kamuğ teŋsiz iştin yığığlı uvut, kamuğ edgü işke ulağlı uvut	Bütün uygunsuz işlere mânı olan hayadır; bütün iyi işlere ulaştıran da hayadır.
2009	Ne edgü neŋ ol bu uvut erke körk, kamuğ edgü işke uvut boldı örk	Bu haya ne kadar iyi şeydir ve insan için ne büyük bir zînettir; haya insanı her iyi işe sevkeden bir vâsıtadır.
2010	Tili çın kerek bolsa köŋli köni, bodunka asığ kılsa tuğsa küni	Beyin dili dürüst ve kalbi doğru olmalı ki, halka faydalı olsun ve güneşi doğsun.
2011	Kalı bolsa begler hiyânet köŋül, bodınka asığ bolmaz andın tüŋül	Eğer beylerin gönülünde hiyânet bulunursa, halka faydaları dokunmaz; onlardan vaz geç.
2012	Köŋül til oŋay bolmasa kör kılık, ol ildin kaçar kut tapulmaz yorık	Beyin gönülü, dili ve tabiatı düzgün olmazsa, saadet o memlekette dolaşamaz, kaçar.
2013	Sözin kıyğuçı begke tutma umunç, tiriglik yava bolğa kılğay ökünç	Sözünde durmayan beye ümit bağlama, ömrün boşuna geçer ve peşiman olursun.
2014	İdi sak kerek beg yana ked oduğ, usat bolsa begler tokınur yoduğ	Bey çok ihtiyatlı ve çok da uyanık olmalı; beyler ihmalkâr olurlarsa, bunun cezasını başkaları çeker.
2015	İki neŋ tuıur ilke bağı beki, biri saklık ol bir törü el köki	Bir memleketin bağı ve kilidi iki şeyden ibarettir; biri— ihtiyatlılık, biri — kanun; bunlar esastır.
2016	Kayu beg sak erse ilin bekledi, yağı boynı yençti öze irkledi	Hangi bey ihtiyatlı ise, o memleketini muhafaza eder; düşmana boyun eğdirir ve onu sım-sıkı bağlar.
2017	Kayu beg törü berse elde köni, ilin itti kodtı yaruttı küni	Hangi bey memlekette doğru kanun koydu ise, o memleketini tanzim etmiş ve gününü aydınlatmıştır.
2018	Bu beglik bağı kör bu iki bolur, bu iki tükel bolsa beglik turur	Beyliğin başı işte bu iki şeydir; bu ikisi tam olursa, bey beylik yapar.
2019	Negü ter eşitgil yağıçı kür er, bu saklık bile öz yağısın urar	İhtiyat ile hareket edip, düşmanını yenen, cesur muharip ne der, dinle.
2020	Ayâ ilçi begler ilig kolsa sak, bu saklık bile sen tüzü ilke bak	Ey ülke beyi, memleketin korunmasını istersen, memleketin her tarafında ihtiyat tedbirleri al.
2021	Bu saklık bile arttı begler eli, osallık körü buzdı beglik ulı	Ihtiyatlılık beylerin ülkesini genişletir; ihmalkârlık ise, beyliğin temelini göz göre-göre sarsar.
2022	Bu saklık bile sen yağı boynı yenç, bodunka törü kıl tiril keŋrü inç	Bu ihtiyat ile sen düşmanın boynunu vur, halka hüküm et, rahat ve huzur içinde yaşa.
2023	İki neŋ bile ilçi beglik buzar, kirür egri yolka könidin azar	Bey iki şey ile kendi beyliğini bozar, eğri yola girer ve doğru yoldan şaşar.
2024	Biri küç birisi osallık kılur, bu iki bile beg ilin artatur	Bunlardan biri zulüm, biri ihmalkârlıktır; bu ikisi ile bey memleketini harap eder.
2025	Yağı boynı yençmek tiler erse sen, kulak köz kerek sak kılıp tursa sen	Düşmanın boynunu kırmak istersen, gözünü, kulağını tetikte bulundurmalısın.
2026	Bu saklık bile sançtı begler yağı, osallık bile buzdı beglik bağı	Beyler düşmanı ihtiyat ile vurmuşlar ve ihmalkârlık ile beyliğin bağlarını çözmüşlerdir.
2027	Osal bolsa begler işin bütrümez, osal beg bütün bilgü beglik yemez	Beyler ihmalkâr olurlarsa, işlerini başaramazlar; bey iyice bilmelidir ki, ihmalkârlık ederse, beyliği devam edemez.
2028	Sak er tutçı itnip osalığ busar, osal bolmağınça yağığ kim basar	ihtiyatlı insan dâima hazırlıklı bulunur ve ıhmâlkâre pusu kurar.
2029	Sak erse begi ilke tegmez elig, kalı tegse yetrür ukuş ög bilig	Bey ihtiyatlı olursa, memleketine el dokundurmaz; eğer dokunursa, o bu tecâvüzü akıl, fikir ve bilgisi ile karşılar.
2030	Bu küçkey kişi kendü beglik yemez, bu küçkey küçini bodun kötrümez	Zâlim adam üzün müddet beyliğe sahip olamaz; zâlimin zulmüne halk uzun müddet dayanamaz.
2031	Negü ter eşitgil biliglig sözün, yeyümedi küçkey ilin keç uzun	Bilgili bunu nasıl ifâde eder, dinle; zâlim memleketine uzun müddet hüküm edemez.
2032	Köyer ot-turur küç yağusa küyer, törü suv-turur aksa nimet öner	Zulüm yanar âteştir, yaklaşanı yakar; kanun— sudur; akarsa, nimet yetişir.
2033	Uzun el yiyeyin tese ay bügü, törü tüz yorıtğu bodunuğ kögü	Ey hakîm, memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.
2034	El artar törü birle itlür ajun, el eksür bu küç birle buzlur ajun	Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer; zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur.
2035	Telim ordular buzdı küçkey küçin, toru öldi âhır bu küçkey açın	Zâlim zulmü ile bir çok sarayları harap etmiş ve sonunda kendisi açlıktan ölmüştür.
2036	Köŋül tüzse begler yorıtsa törü, bu beglik buzulmaz turur keç örü	Beyler gönüllerini temiz tutar ve kanunu tatbik ederlerse, beylik bozulmaz ve uzun müddet ayakta durur.
2037	Kamuğda yarasız ay ilig kutı, bu begler öze kopsa yalğan atı	Ey devletli hükümdar, en kötüsü beylerin adının yalancıya çıkmasıdır.
2038	Sözi çın kerek beg ne kılkı bütün, ınansa aŋar halk tirilse kutun	Beyin sözü doğru olmalı, tavır ve hareketi itimat telkin etmelidir ki, halk ona inansın ve huzur içinde yaşasın.
2039	Bu yalğan kişiler vefâsız bolur, vefâsız kişi halkka teŋsiz kılur	Yalancı insanlar vefasız olur; vefasız kimseler halkın hayrına uygun olmayan işler yaparlar.
2040	Negü ter eşitgil vefâlığ kişi, vefâ ol kişike kişilik başı	Vefalı insan ne der, dinle; insan için insanlığın başı vefadır.
2041	Tili yalğan erniŋ cefâ kılkı ol, cefâ kimde erse uş ol yılkı ol	Sözü yalan olan kimsenin tavır ve hareketi cefâdır; cefâ kimde ise, o kimse hayvandır.
2042	Kişi yalğanmda tileme vefâ, bu bir söz sınanmış üküş yılkı ol	Yalancı adamdan vefa bekleme; bu uzun yıllardan beri tecrübe edilmiş bir sözdür.
2043	Yüreklig kerek beg yeme alp atım, yürek birle boldı yağıka titim	Bey cesur, kahraman ve atılgan olmalı; bey cesareti ile düşmana karşı koyar.
2044	Sü başlar eren kür yüreklig kerek, yüreksiz er at alsa andın yürek	Korkak askerin cesaret alması için, kumandanın kahraman ve cesur olması lâzımdır.
2045	Yüreklig yüreksizke bolsa başı, yüreklig bolur ötrü tegme kişi	Cesur insan korkakların başına geçer ve her kes ondan cesaret alır.
2046	Bu sözke tanukı bu beytig okı, bu sözke anuk tut köŋül ög takı	Bu söze şahit olarak, şu beyti oku; bu sözü gönülüne al ve aklına koy.
2047	Kür arslan bolu berse ıtka başı, bu ıt barça arslan bolur öz tuşı	Arslan köpeklere baş olursa, köpeklerin her biri kendi karşısındakine arslan kesilir.
2048	Kalı bolsu arslanka ıt başçısı, ol arslan bolur barça ıt sakışı	Eğer arslanlara köpek baş olursa, o arslanların hepsi köpek gibi olur.
2049	Akılık kerek begke kodkı köŋül, bu kodkı köŋül birle kılkı amul	Beye cömertlik ve alçak gönüllülük lâzımdır; alçak gönllülük ile birlikte tabiatı da sakin olmalıdır.
2050	Akı bolsa begler atı çavlanur, atı çavı birle ajun beklenür	Beyler cömert olursa, adları dünyaya yayılır; bunların nâm ve şöhretim üc dünya korunur.
2051	Ava yığlu tirlür er at sü bolur, er at sü bile er tilekin bulur	Etrafına üşüşerek, asker toplanır ve ordu olur; asker ve ordu ile insan dileğine kavuşur.
2052	Negü ter eşitgil urup yegli er, urup al ay alp er yana erke ber	Harp eden ve hayatını bununla kazanan insan ne der, dinle : ey kahraman, vur al ve aldıklarını tekrar yiğitlere ver.
2053	Akı bol bağışla içür hem yetür, kalı eksüse ur yana al yetür	Cömert ol, bağışla, yedir ve içir; eğer malın eksilirse, tekrar vur, al ve eksileni tamamla.
2054	Azığlığ kür erke bu neŋ eksümez, tutuğlı ürüŋ kuşka meŋ eksümez	Cesur, gözü pek olan insan için mal eksik olmaz; ak doğan için derem eksik olmaz.
2055	Kılıç baldu ok ya kavi küç yürek, bar erken ked er neŋke korkmaz kerek	Kılıç, balta, ok, yay ile kuvvet ve cesaret varken, yiğit adam mal için endişe etmemelidir.
2056	Ajunçı bügü beg nelük kenç urur, er at kayda bolsa anuk kenç alur	Dünya hâkimi hakîm bey niçin hazîne toplar; asker nerede ise, oradan hazır hazîne alır.
2057	Bu el tutğuka köp er at sü kerek, er at tutğuka neŋ tavar tü kerek	Memleket tutmak için, çok asker ve ordu lâzımdır; askeri beslemek için de çok mal ve servete ihtiyaç vardır.
2058	Bu neŋ alğuka bir kerek bay bodun, bodun baylıkıŋa törü tüz kodun	Bu malı elde etmek için, halkın zengin olması gerektir; halkın zengin olması için de, doğru kanunlar konulmalıdır.
2059	Bularda biri kalsa törti kalur, bu törti yeme kalsa beglik ulur	Bunlardan bin ihmâl edilirse, dördü de kalır; dördü birden ihmâl edilirse, beylik çözülmeğe yüz tutar
2060	Adın ma bu beş neŋ yırak tutğu beg, atı edgü bolsa kü çav bolğu teg	iyi nâm ve şöhretle adının yayılmasını isterse, bey bir de şu beş şeyi kendinden uzak tutmalıdır.
2061	Birisi iveklik birisi saran, üçünçi buşılık serin öz tiren	Biri acelecilik, ikincisi cimrilik ve üçüncüsü hiddettir; bunlara karşı mukavemet et, mağlûp olma.
2062	Bu törtünç yavuz begke arkuk kılınç, beşinçi yarağsız bu yalğan erinç	Bir bey için fena olan şeylerin dördüncüsü inatçılıktır; yakışmayan bu şeylerin beşincisi, şüphesiz, yalancılıktır.
2063	Bu kaç neŋde begler yırak tutğu öz, atı artamasa yorık bolsa söz	Adının kötüye çıkmaması ve sözünün itibârını kaybetmemesi için, beyler bunlardan kendilerini uzak tutmalıdır.
2064	Bularda eŋ ınğa bu arkuk kılınç, bu arkuk kılınçlığ ne muŋluğ erinç	Bunların en kötüsü bu inatçılıktır; inatçı kimse, hiç şüphesiz, çok sıkıntı çeker.
2065	Muŋar meŋzetü sözni şâir ayur, bu şâir sözi tutsa sözke bayur	Şâir buna benzer bir söz söylemiştir; şâir sözüne değer veren insanın ifâdesi zenginleşir.
2066	Ağır yük kişike kılınç arkukı, kılınç arkuk erse bulun at okı	İnatçılık insan ıçm ağır bir yüktür; inatçılıktan kendini kurtar ve onunla savaş.
2067	Yağı kılmağusın kılınçı kılur, yağı bu yağıda negü adrukı	Düşmanın yapamadığı fenalığı onun kendi hareketi kendisine yapar; bunun düşmandan farkı nedir, bu da düşmandır.
2068	Üküş el tutayın tese ay ilig, üç iş kılğu ötrü yetilse elig	Ey hükümdar, bir çok memleketleri elde etmek istersen, yapabilirden, şu üç işi yap.
2069	Oŋ elgin kılıç tutsa ursa salıp, sol elgi bile neŋ ülese alıp	Sağ elin ile kılıç sallar ve vururken, sol elin ile mal dağıt.
2070	Tilin sözlese söz şekerde süçig, boyun berdi beg kul uluğ ya kiçig	Ağzından çıkan sözler şekerden daha tatlı olsun; böylece bey-kul, büyük-küçük, hepsi sana boyun eğer.
2071	Ay ilig bu kaç ner kerek begke kör, bodunka sevülse orun bolsa tör	Halk tarafından sevilmesi ve itibar görmesi için, ey hükümdar, beyin şu bir şeye sahip olması lâzımdır.
2072	Küler yüz süçig söz silig öz kerek, kılınçı bularka tükel tüz kerek	O güler yüzlü, tatlı sözlü, yumuşak huylu olmalı ve bütün hareketlerinde de bunkra uygun davranmalıdır.
2073	Köŋül tutsa kodkı hem elgi akı, bularka yaraşı bağırsaklıkı	Bey gönülünü alçak tutrralı, eli açık olmalı, merhameti de bunlarla mütenâsip bulunmalıdır.
2074	Kamuğ törlüg erdem bu bilse tükel, yırak erse andın yarağsız muhâl	Her türlü fazileti tam olarak elde etmeli; uygunsuz ve olmayacak şeylerden uzak durmalıdır.
2075	Kişi üdrümi bu bodunda talu, talu üdrüm ol bu irüksüz tolu	Böyle bir bey insanların seçkini ve halkın iyisidir; seçkin ve iyi olan kimse eksilmeyen bir aya benzer.
2076	Ajun bodnı barça aŋar kul bolur, ajun yer bu begler tilekin bulur	Bütün dünya halkı ona kul olur; bu gibi beyler dünyaya hâkim olurlar ve bütün dileklerine kavuşurlar.
2077	Tügük yüz irig söz küvez kür kılık, kişig yirgürür köndrü bilmez yorık	Asık suratlı, kaba sözlü, kibirli ve mağrur insan her keşi kendisinden nefret ettirir ve işini yoluna koyamaz.
2078	Otunluk iveklik yinik kurğuluk, kara kılkı ol bu yırak turğuluk	Küstahlık, acelecilik, zevzeklik, bunlar avam tabiatıdır; bey bunlardan uzak bulunmalıdır.
2079	Kara kılkı begke kereksiz yağuk, yağuk bolsa begke uçuzluk anuk	Avam tabiatının beye yakın olması uygun düşmez; bu tabiat yaklaşırsa, bey itibârını derhâl kaybeder.
2080	Kara kul karası bolur beg ürüŋ, karalı ürüŋli adırttı körüŋ	Siyah — kul rengidir, bey — beyaz olur; siyah ve beyaz renkleri ayırt edilmiştir.
2081	Talu beg bolayın tese belgülüg, talu tutğu erdem ay atlığ külüg	Seçkin bir bey olabilmek için, fazilete kıymet verilmelidir, ey namlı meşhur.
2082	Atı beg bolur bolsa kılkı kara, karada bu ınğa bolur halk ara	Bir kimsenin adı bey, fakat tabiatı avamınki gibi olursa, o halk arasında avamdan daha aşağı görülür.
2083	Yüzi körki körklüg kerek beg yülüg, bodı ortu bolsa ne çavluğ külüg	Bey güzel yüzlü, saçı-sakalı düzgün, yakışıklı ve orta boylu olmalı; aynı zamanda nâm ve şöhret sahibi bulunmalıdır.
2084	Köŋli yüzin körse sevse körüp, eli bodnı baksa küvense turup	Yüzünü gören her kes, bakınca, onu sevmeli; memleketi ve halkı ona bakıp, güvenle yaşamalıdır.
2085	Yağıka katığ bolsa ersigliki, körür közke suv berse körklüglüki	Düşmana karşı cesur ve mert olmalı; güzelliği bakan gözü sevgi ile parlatmalıdır.
2086	Ayı bod uzun bolsa ögmez bilig, ayı ma çöküt bolsa bolmaz silig	Bilgi nazarında boyunun çok uzun olması makbul değildir; onun çok bodur olması da güzel düşmez.
2087	Kalı mundağ erse bod ortu kerek, bodı ortu bolsa bolur edgürek	Onun için bey orta boylu olmalıdır; orta boylu olması daha iyidir.
2088	Negü ter eşitgil sınamış kişi, başında keçürmiş yaşamış kişi	Çok yaşamış ve başından çok şeyler geçirmiş, tecrübeli insan ne der, dinle.
2089	Bodı kısğa yunçığ kılınçı buşı, buşı kayda bolsa tütüşke başı	Kısa boylu, bodur kimseler hırçın tabiatlı olurlar; hırçın nereye giderse, orada kavga başlar.
2090	Bod ortu kerek hem teŋinçe yarağ, işiŋ ortu tut ay biliglig kişi	Boy orta ve her şey bununla mütenâsip olmalı; ey bilgili insan, her işte itidalden ayrılma.
2091	Bor içmez kerek beg fesâd kılmasa, bu iki kılıktın kaçar kut basa	Bey içki içmemeli ve fesatlık yapmamalıdır; bu iki hareket yüzünden, sonunda ikbâl elden gider.
2092	Süçigke süçinse ajun begleri, açığ boldı el kün bodun igleri	Dünya beyleri şarabın tadına alışırlarsa, memleketin ve halkın bundan çekeceği zahmet çok acı olur.
2093	Oyunka avınsa ajun tutğuçı, ilin buzdı boldı özi koltğuçı	Dünyaya sahip olan vaktini kumara verirse, memleketin bozar ve kendisi de muhtaç duruma düşer.
2094	Üdinde keçürse bu beglik işin, anı yetse bolmaz ederse kuşın	Devlet işleri ihmâl edilir ve vakfında yapılmazsa, arkasından avcı kuşla takip etsen bile, bir daha ele geçmez.
2095	Negü ter eşitgil bilig bergüçi, biligsizni bordın söküp tıdğuçı	Bilgi veren ve bilgisizi yererek, içkiden men'eden insan ne der, dinle.
2096	Bor içme ayâ borçı boğuzı kulı, bor içse açıldı çığaylık yolı	Ey içki düşkünü, boğazının esiri, içki içme; içki içersen, sana fakirlik yolu açıldı demektir.
2097	Kara borçı boldı neŋi boldı yel, begi borçı bolsa kaçan turğa el	Avam içkiye müptelâ oldu, malı rüzgâr gibi uçtu; bey içkiye müptelâ olursa, memleketi nasıl durur.
2098	Yağı ol bu bor timçi eltür kümüş, kılınçı tütüş boldı kılkı uruş	Bu içki ve meyhaneci düşmandır, insanın parasını alır; içki içen hırçın ve kavgacı olur.
2099	Esürse kişi telve munduz bolur, bu telve işi kör kaçan tüz bolur	insan sarhoş olursa, deli olur ve aklını kaybeder; deli hiç doğru iş yapar mı.
2100	Negü ter eşitgil sakınuk tili, bu söz işke tutğıl ay boğuzı kulı	Takva sahibi insan ne der, dinle; ey boğazının kulu, bu söze göre hareket et.
2101	Neçe kılğu işler bor içse kalur, neçe kılmağu iş esürse kelür	Yapılacak nice işler içki yüzünden yapılamaz; yapılmaması gereken nice işler de sarhoşken yapılır.
2102	Neçe teŋsiz işler bor içse bolur, neçe edgü işler esürse kalur	Nice uygunsuz işler içki yüzünden işlenir; nice iyi işler sarhoşluk yüzünden geri kalır.
2103	Bor içse oyunka avınsa begi, kaçan yetgey el kün işiŋe ögi	Bey içki içer ve oyunla vakit geçirirse, memleket işini düşünmeğe ne zaman fırsat bulur.
2104	Fesâd kayda bolsa kaçar kut teze, fesâd çın yorır tutçı beglik buza	Nerede fesat olursa, oradan saadet kaçar, gider; fesat, şüphesiz, her yerde dâima beyliğe halel getirir.
2105	Arığ ol bu kut kıv arığlık tiler, süzük ol bu devlet süzükni yüler	Saadet ve ikbâl temizdir, her yerde temizlik arar; bu saadet durudur ve ancak saf olanı destekler.
2106	Begi içgüçi bolsa mufsid otun, kamuğ içgüçi boldı bodnı bütün	Bey içkiye müptelâ, müfsit ve kaba: olursa, onun bütün halkı da ayyaş olur.
2107	Kara teŋsizin barça begler iter, begi kılsa ternsiz anı kim yeter	Halkın bütün uygunsuzluklarını beyler düzeltir; bey uygunsuzluk ederse, onu kim yola getirir.
2108	Arığsıznı yalŋuk suvun yup arır, kalı artasa suv negün yup arır	insan temiz olmayan şeyleri su ile yıkayıp, temizler; eğer su kirlenirse, o ne ile ve nasıl temizlenir.
2109	Kişi iglese ot otaçı berür, otaçı igiŋe otın kim kılur	İnsan hastalanırsa, tabip bunun ilâcını verir; eğer tabip hastalanırsa, onu kim tedavi eder.
2110	Arığ tutğu begler köni kılk kılık, bodun beg yolındın tüzer yol yorık	Beyler tavır ve hareketlerini temiz ve doğru tutmalıdırlar; halk yolunu ve gidişini beyin yoluna uydurur.
2111	Neteg tutsa begler kör öŋdi törü, bodun boldı andağ ol öŋdi körü	Beyler örf ve kanuna nasıl riâyet ederlerse, halk da aynı şekilde örf ve kanuna itaat eder.
2112	Bu sözke tanukı munu bu söz ol, söziŋe baka körse mani tuz ol	İşte şu söz de buna şahittir; bu sözün, dikkat edersen, mânası buna uygundur.
2113	Bu begler ne yolça yorısa kalı, uş ol beg yorıkı bu kulnuŋ yolı	Beyler hangi yoldan giderlerse, beylerin bu gidişi kulun da yoludur.
2114	Begi edgü bolsa yorıkı köni, takı artuk edgü yorığay kulı	Beyi iyi ve gidişi doğru ise, kulu da daha iyi yürüyecektir.
2115	Küvez kür kereksiz ne köŋli uluğ, küvezlik azıtur könilik yoluğ	Bey mağrur, kabadayı ve kibirli olmamalı; gurur insanı doğru yoldan çıkarır.
2116	Uluğ boldı begler kutun belgülüg, kiçig tutğu köŋlin kötürse ülüg	Beyler, şüphesiz, saadetle büyük olurlar; bundan nasip alabilmeleri için gönüllerini küçük tutmalıdırlar.
2117	Negü ter eşitgil ukuşluğ yeg er, bodunda talusı biliglig beg er	Akıllı, insanların iyisi, halk arasında seçkin ve bilgili bey ne der, dinle.
2118	Uluğsığ bedük tutsa begler köŋül, seziksiz uçuzluk körür ay oğul	Beyler büyüklük taslar ve kibirli olurlarsa, ey oğul, onlar, şüphesiz, itibar görmezler.
2119	Küvezlik bile kökke ağmaz kişi, kalı kodkı bolsa buzulmaz işi	Gurur ile insan göğe yükselmez; alçak gönüllü olmakla da işi bozulmaz.
2120	Küvezlik asığsız köŋül tumlıtur, köŋül kodkı bolsa kişig yoklatur	Gurur faydasızdır, o insanları kendinden soğutur; alçak gönüllülük insanı yükseltir.
2121	Beg alçak kerek bolsa kodkı köŋül, munı teg yok erse sen andın tüŋül	Bey mütevazı ve alçak gönüllü olmalıdır; eğer böyle değil ise, sen ondan elini çek.
2122	Beg alçak kerek bolsa köŋli açuk, yazukluğ kişidin keçürse yazuk	Bey mütevazı ve alçak gönüllü olmalı, suçlu kimselerin de suçunu affetmelidir.
2123	İsinür er at terk bağırsak bolur, bağırsak kişiler tapuğsak bolur	Hizmetinde bulunanlar ona çabuk ısınırlar ve gönülden bağlı olurlar; gönülden bağlı olan, candan adamlar severek hizmet ederler.
2124	Bodun başçı begke bu himmet kerek, bu himmet bile hem mürüvvet kerek	Halka baş olan beye himmet lâzımdır; bu himmet ile birlikte mürüvvet de bulunmalıdır.
2125	Bu himmet mürüvvet bile barsa çav, bolur beg tileki yorır ötrü av	Bey himmet ve mürüvvet ile şöhret bulursa, dileğine erişir ve av ayağına gelir.
2126	Kimiŋ himmeti bolmasa ol ölüg, ikigün ajunda bu bulmaz ülüg	Himmet sahibi olmayan kimse ölüdür; o her iki dünyada da mahrum kalır.
2127	Bu himmet bile hem siyâset kerek, siyâsetka beglik riyâset kerek	Himmeti ile beraber, bir de siyâset lâzımdır; siyâset için de beylik şartlarını hâiz bir beyin riyaseti lâzımdır.
2128	Siyâset bile beg tüzer el törü, kara kılkı itlür siyâset körü	Bey memleket ve kanunu siyâset ile düzene koyar; halk hareketini onun siyâsetine bakarak, tanzim eder.
2129	Bu sözke yanutı bu beyt ol tanuk, tanuk kayda bolsa bu huccet anuk	Şu beyitler bu söze cevap ve şahittir; şahit nerede ise, hüccet de oradadır.
2130	Bu begler kapuğın siyâset bezer, siyâset bile beg ilini tüzer	Beylerin kapısını siyâset süsler; bey siyâset ile memleketini düzene koyar.
2131	İsizke siyâset yorıtğu kerek, bodun bulğanukın siyâset süzer	Kötü insanlara karşı siyâset yürütmeli; halk arasında kargaşalığı siyâset yatıştırır.
2132	Bu el tutrukı hem tüpi bekliki, iki neŋ-turur aslı yıldız köki	Memleketin direği, temeli, sağlamlığı, esâsı ve kökü iki şeye bağlıdır.
2133	Birisi bodunka törü ol ülüş, birisi er atka ülese kümüş	Bunlardan biri halkın hakkı olan kanun, diğeri de hizmette bulunanlara dağıtılan gümüştür.
2134	Törü birle bodnı sevinse turup, kümüş bolsa er at yarunsa körüp	Kanun himayesinde halk sevinç içinde yaşamalı ve parayı görerek, hizmet edenlerin de yüzleri gülmelidir.
2135	Bu iki kotu bulsa begdin sevinç, eli kapı itlür bulur beg avınç	Bu iki zümre beyden memnun olursa, memleketi ve idaresi düzene girer; bey huzura kavuşur.
2136	Kayu beg bodunka törü bermese, küdezmese bodnın yegüçi yese	Her hangi bir bey halka kanun vermez, halkı korumaz ve halkın serveti kapanın elinde kalırsa,
2137	Ot ıdtı bodunka buzuldı eli, yıkıldı seziksiz bu beglik ulı	O halkın içine ateş atmış olur; memleketi bozulur ve hiç şüphesiz, beyliğin temeli yıkılır.
2138	Kayu beg er atnı sevindürmese, kılıç kında çıkmaz anuŋda basa	Hangi bey askerini memnun etmezse, kılıç da kınından çıkmaz.
2139	Kılıç birle begler uzatur elig, kılıçsız osal beg basumaz ilig	Beyler kılıç ile memleketlerine hâkim olurlar; kılıçsız, gafil bey memleketine sahip olamaz.
2140	Kılıç baldu boldı bu el sakçısı, kılıçın alır el bodun başçısı	Kılıç ile balta memleketin bekçisidir; halkın başında bulunan, kılıç sayesinde memleketler ele geçirir.
2141	Negü ter eşitgil ajun tutğuçı, kılıç baldu birle yağığ utğuçı	Dünyayı elinde tutan, kılıç ve balta ile düşmanını yenmiş olan ne der, dinle :
2142	Ayâ el tutuğlı ilig saklağu, osallık bile yer yegüçi ağu	Ey memlekete hâkim olan, onu muhafaza etmeli; zehir yiyen kimse bunu gaflet yüzünden yer.
2143	Kılıç baldu sakçı tutun ay unur, kılıç sakçı bolsa beg inçlik bulur	Ey kudretli, kılıç ve baltayı kendine muhafız yap; kılıç bekçi olursa, bey rahata kavuşur.
2144	Kılıç teprer erken yağı tepremez, kılıç kınka kirse beg inçlik yemez	Kılıç kımıldadığı müddetçe düşman kımıldayamaz; kılıç kınına girerse, beyin huzuru kaçar.
2145	Sevinçlig tut ay beg kılıç urğuçığ, sevinçin tiril tutçı körme açığ	Ey bey, kılıç kullananı her vakit memnun et ve böylece kendin de dâima sevinç içinde yaşa ve zahmet yüzü görme.
2146	Yana aydı ögdülmiş ilig kutı, bu el işleri ters uluğ kör atı	Öğdülmiş tekrar dedi : — Ey devletli hükümdar, memleket işleri çok ağır, fakat şerefi büyüktür.
2147	Bedük iş bodun başlamakı ağır, baş ağrığ bile tutçı emgek tegir	Halka baş olmak büyük ve ağır bir iştir; o dâima başa dert olur ve insana eziyet verir.
2148	Sevinçi az ol körse kadğu üküş, az ol öggüçisi telimrek söküş	Dikkat edersen, sevinci az, kaygısı çoktur; öğeni az, fakat söğeni daha çoktur.
2149	Kayuka baka körse korkınç-turur, sevinçin sora körse azrak erür	Nereye bakarsan, orada bir tehlike vardır; sevincini sorarsan, o daha azdır.
2150	Üküş sevmegüçi severi az ol, kerişi telimrek ereji az ol	Sevmeyeni çok, seveni nâdirdir; didinmesi çok, rahatı azdır.
2151	Bütünsüz bolur tegme yerde köŋül, köŋül bütmese erke artuk muŋ ol	Hiç bir yerde gönülü emin olmaz; gönülün emin olmaması, insan için, büyük bir ıstıraptır.
2152	Körü barsa tegme işinde hatar, hatarlığ işig körse tatığ kiter	Dikkat edersen, onun her işinde bir tehlike vardır; tehlikeli işin tadı kaçar.
2153	Negü ter eşitgil ukuşluğ sözi, ukuşluğ sözi körse yinçü tözi	Dinle, akıllı sözü ne der; akıllının sözü, dikkat edersen, tamamen bir inciye benzer.
2154	İlig boynı kılça ükekçe başı, aŋar ked ınanmaz ukuşluğ kişi	Hükümdarın boynu kıl gibi, başı ise, burç kadardır; akıllı insan ona pek inanmaz.
2155	Kılıç baş özele mesel beglik ol, küniŋe aŋar miŋ hafarlığ işi	Beylik baş üzerinde bir kılıç gibidir; her gün onun için tehlikeli bin iş vardır.
2156	Bu yaŋlığ-turur barça beglik işi, kayusı erej yer kayu öz başı	Her beylik işi böyledir; bazısı huzura kavuşur, bâzısı ise, kendi başını yer.
2157	Özüŋ dünyâ ukbi bulayın tese, bu kaç işni kodma katığlan usa	Dünya ve âhireti, bunların her ikisini birden bulmak istersen, şu bir kaç ışı bırakma; muktedirsen, bunları yerine getir.
2158	Köŋül til köni tut bayatka sığın, idi yarlığın sen ağır tut tapın	Gönül ve dilini doğru tut, Tanrıya sığın; Allanın emrine itaatsizlik etme.
2159	Negü kelse rabdın tapı bol tapı, özüŋ kullukı ol tapılık tüpi	Tanrıdan ne gelirse, ona razı ol; her şeye razı olmak kulluk icâbıdır.
2160	Tüzü halkka köŋlün bağırsak bulun, tuçı edgülük kıl sen edgü bulun	Bütün halka içten gelen bir merhamet göster; dâima iyilik yap ve kendin iyilik bul.
2161	Bodunka asığ kıl yulıp kılma yas, kılınç edgü tutğıl isiz yası bas	Halka faydalı ol, ona zarar verme; ıyı hareket et, kötülerin zararlarını ortadan kaldır.
2162	Seniŋ boldı dünyâ tiŋlik bile, tiŋlik bulunsa yatıp ye küle	Dünya ve hayat senin oldu; hayatta iken, ondan sevinçle istifâde et.
2163	Bütün cân üzülse umunç tut uluğ, bayat birge edgüke edgü yoluğ	Can çıksa dahi, ümidini kesme; inan ki, Tanrı iyiye iyi yol gösterir.
2164	Munukı men aydım eşitti ilig, bu yaŋlığ kerek begke erdem bilig	İşte benim bu söylediklerimi hükümdar işitti; bey için böyle bir fazilet ve bilgi lâzımdır.
2165	Kayu erde bolsa bu erdem törü, anı beg atap ilke tikgü örü	Hangi insanda bu fazilet ve bu terbiye bulunursa, onu, bey olarak, memlekette yükseltmelidir.
2166	Tükel beg bolur bu bodunka başı, anıŋdın bulur tegme edgü kişi	Böylesi mükemmel bir bey ve halka baş olur; insan ondan her türlü iyilik bulur.
2167	Negü ter eşitgil biliglig tetig, biliglig tetig bilgi ilke itig	Bilgili ve zeki insan ne der, dinle; bilgili ve zeki insanın bilgisi memleket için bir zînettir.
2168	Biliglig kerek beg ukuşluğ köni, yüreklig hem öglüg bedüse üni	Bey bilgili, akıllı ve âdil olmalı; şöhretinin yayılması için de cesur ve tedbirli davranmalıdır.
2169	Akı hem tüzün hem uvutluğ silig, bağırsak bolup ked küdezse ilig	Bey, memleketini iyice koruyabilmesi için, bir de asıl, haya sahibi, yumuşak huylu ve merhametli olmalıdır.
2170	Közi tok serimlig ne kodkı köŋül, suyurkap keçürgen ne kılkı amul	O gözü tok, sabırlı, alçak gönüllü, şefkatli ve sakin tabiatlı olmalıdır.
2171	Kamuğ erdemi bolsa erde örü, bodunka berür bolsa edgü törü	Bütün faziletlerde her keşten üstün olmalı; halka karşı adaletle muamele etmelidir.
2172	Kayu ilke bolsa bu yaŋlığ begi, kutuldı ol el bodnı kitti igi	Hangi memleketin beyi böyle olursa, o memleket halkı kurtulur; derdi kalmaz.
2173	Tuğar kut küni ilke inçlik bolur, diriğa bu yaŋlığ kişiler ölür	Orada saadet güneşi doğar ve memleket huzura kavuşur; fakat ne yazık ki, bu gibi insanlar çok yaşamazlar.
2174	Bu erdi ay ilig meniŋ bilmişim, munukı ötündüm saŋa ukmışım	Ey hükümdar, benim bildiğim bunlardır; aklımın erdiklerini işte sana arzettim.
	İlig suali Öğdülmişke	HÜKÜMDARIN ÖĞDÜLMİŞ'E CEVABI
2175	İlig aydı uktum köni sözlediŋ, kereki bu erdi bilig yazmadıŋ	Hükümdar : — Anladım, doğru söyledin, bana lâzım olan bunlar idi, bilgide yanılmadın— dedi —
2176	Takı bir ayıtğu sözüm bar saŋa, anı ma açukluğ ayu ber maŋa	Sana soracak bir sözüm daha var, onu aa bana açık olarak, söyle.
2177	Bu yaŋlığ begi bolsa erdem tolu, veziri negü teg kerek ay talu	Beyi böyle her türlü fazilet sahibi olursa, ey seçkin insan, veziri nasıl olmalıdır ki,
2178	Kalın kaznak ursa bu altun kümüş, itilse eli artsa ol kend uluş	Altın ve gümüşten zengin bir hazine toplasın; memleket düzene konsun, şehir ve eyâletler çoğalsın.
2179	İlin itse bassa tüz öŋdi urup, isinse er at köŋli edgü bulup	Memleketi tanzim eyleyerek, doğru kanun ile idare etsin; hizme tinde bulunanlar iyilik görerek, ona ısınsın,
2180	Bodun inçke tegse ilig tegmese, begi atı edgün yadılsa basa	Halk huzura kavuşsun, kimse ona el uzatmasın; beyin adı iyilik ile dünyaya yayılsın.